MỘT SỐ BỆNH LÝ ĐẶC THÙ CỦA NAM GIỚI
BS. ĐÀO XUÂN DŨNG
Do đặc điểm và cấu tạo cơ thể theo phái tính, nam giới sẽ có một số bệnh lý mang tính đặc thù riêng như: hói đầu kiểu nam, viêm tuyến tiền liệt, ung thư tinh hoàn… bài viết sau đây xin giới thiệu một số bệnh lý đặc thù thường gặp ở nam giới để các “đấng mày râu” có thể biết cách phòng chống và điều trị kịp thời.
Hói đầu kiểu nam
Enzym 5-alpha reductase lần đầu tiên được phát hiện ở tuyến tiền liệt, gây xúc tác để chuyển testosterone thành dihydrotestosterone và hormone này gắn với thụ thể androgen, phát động sự phát triển cơ quan sinh dục ngoài và tuyến tiền liệt. Gen chi phối enzym 5-alpha reductase nằm trên NST 5.
Gần đây, người ta đã phát hiện enzym 5-alpha reductase có ở da đầu và một số vùng da khác để thực hiện một phản ứng giống như ở tuyến tiền liệt. Các nhà khoa học cho rằng sự rối loạn hoạt động của enzym 5-alpha reductase trong các tế bào da có thể đã góp phần gây ra hói đầu kiểu nam, trứng cá hay chứng mọc lông nhiều.
U lành tuyến tiền liệt
Là loại u thường gặp nhất ở nam giới. Ở tuổi trưởng thành, tuyến tiền liệt nặng khoảng 20g. Với một số người, tuyến tiền liệt nhỏ đi nhưng đa số tuyến phì đại và trở thành u lành. Ở Việt Nam, đối với nam giới trên 50 tuổi tỷ lệ này là 50-60%, trên thế giới là 70-80%. Hai yếu tố quan trọng gây u lành tuyến tiền liệt là tuổi tác và testosterone.
Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của bệnh là rối loạn tiểu tiện. Mức độ rối loạn nặng hay nhẹ thể hiện qua 1 tháng theo dõi với những biểu hiện sau:
- Cảm giác vẫn còn nước tiểu sót lại trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.
- Phải đi tiểu lại trong khoảng thời gian chưa đến 2 giờ.
- Số lần không thể nhịn được tiểu.
- Số lần thấy tia nước tiểu yếu.
- Số lần phải rặn gắng sức mới tiểu được…
Nếu thường xuyên gặp phải một trong những triệu chứng trên, cần đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị. Có thể điều trị nội khoa u lành tuyến tiền liệt bằng cách sử dụng một trong các thuốc ức chế sản xuất testosteron, thuốc ức chế phát triển, thuốc ức chế thụ thể adrenergic có thể phối hợp với thuốc ức chế sản xuất testosteron. Trong những trường hợp u quá to (trên 60g) có phối hợp sỏi bàng quang, u bàng quang, túi thừa bàng quang, sỏi thận… thì cần phải điều trị ngoại khoa.
Ung thư tuyến tiền liệt
Là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai ở Mỹ. Tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi, hơn 75% gặp ở người trên 65 tuổi. Mặc dù bệnh chiếm tỷ lệ cao, nhưng đến nay người ta vẫn chưa rõ cơ địa nào khiến một số nam giới dễ mắc bệnh. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy tiền sử gia đình là yếu tố nguy cơ chính, có thể là nguyên nhân của khoảng 5-10% số ung thư tuyến tiền liệt.
Khi tuổi cao dần thì tuyến tiền liệt thường cũng to lên. Vì vậy, theo dõi sự phát triển của tuyến tiền liệt bằng cách khám qua trực tràng hàng năm là vấn đề rất cần thiết cho những người trên 40 tuổi.
Giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt không có triệu chứng gì, vì thế khi bệnh nhân đến khám thì tỷ lệ có di căn thường đã lên tới 40%. Tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm…
Suy chức năng tinh hoàn
Do tinh hoàn không bài tiết đủ testosteron hoặc tinh trùng hay cả hai. Khoảng 1/500 nam giới trưởng thành và thiếu niên bị bệnh này. Ngoài chức năng sản xuất tinh trùng, tinh hoàn còn bài tiết ra testosteron - có vai trò quan trọng trong sự phát triển và duy trì những đặc tính thể chất kiểu nam. Trong giai đoạn bào thai, phải có testosteron thì cơ quan sinh dục ngoài của nam mới thành hình được. Trong tuổi dậy thì, testosteron cần bảo đảm đủ để phát triển các đặc tính giới thứ phát như mọc râu, cơ bắp, vỡ giọng. Đến tuổi trưởng thành, testosteron giúp duy trì cơ bắp nở nang và sức mạnh thể chất, khối xương, sản xuất tinh trùng, ham muốn và khả năng tình dục. Các dấu hiệu và triệu chứng phụ thuộc vào thời điểm phát sinh: Trong giai đoạn phát triển của bào thai, tuổi dậy thì hay tuổi trưởng thành, và mỗi giai đoạn sẽ có những biểu hiện hoàn toàn khác nhau.
Ung thư tinh hoàn
Phát triển từ những tế bào của tinh hoàn, là bệnh lý gặp ở nam giới trẻ, độ tuổi từ 15-30 và đang có chiều hướng gia tăng. Những điều kiện thuận lợi để ung thư tinh hoàn phát triển là: Gia đình có tiền sử ung thư; Tinh hoàn không xuống bìu trong tuổi thiếu niên; Tinh hoàn bị chấn thương; Viêm tinh hoàn do quai bị sau tuổi dậy thì; Người mẹ đã được điều trị bằng hormone trước khi sinh. Giai đoạn đầu của ung thư tinh hoàn thường không có dấu hiệu gì đặc biệt, chỉ thấy tinh hoàn to và rắn khi sờ nắn, cũng có thể không đau hoặc hơi đau. Đôi khi có thêm cảm giác nằng nặng ở bìu, sốt và hơi đau ở vú. Nếu được phát hiện sớm thì đối với thể ung thư tinh hoàn thường gặp nhất là ung thư tuyến tinh (Seminoma), tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến gần 100%. Nếu không được điều trị sớm, các tế bào ung thư có thể lan theo hệ bạch huyết đến các hạch bạch huyết ở bụng, ngực, cổ và cuối cùng là phổi. Vì không có đường liên lạc trực tiếp về bạch huyết giữa 2 tinh hoàn, nên khó xảy ra di căn ung thư từ tinh hoàn bệnh sang tinh hoàn lành.
Cách đề phòng: Tập thói quen tự kiểm tra tinh hoàn ít nhất mỗi tháng 1 lần, nếu thấy có cục cứng, dù nhỏ cũng cần đến khám thầy thuốc chuyên khoa về các vấn đề tiết niệu và sinh dục. Mào tinh sưng ít thường không nguy hiểm, nhưng nếu có cục sưng cứng ở tinh hoàn thì cần đề phòng. Hầu hết những trường hợp sưng đều được làm sinh thiết.
BS. ĐÀO XUÂN DŨNG
Do đặc điểm và cấu tạo cơ thể theo phái tính, nam giới sẽ có một số bệnh lý mang tính đặc thù riêng như: hói đầu kiểu nam, viêm tuyến tiền liệt, ung thư tinh hoàn… bài viết sau đây xin giới thiệu một số bệnh lý đặc thù thường gặp ở nam giới để các “đấng mày râu” có thể biết cách phòng chống và điều trị kịp thời.
Hói đầu kiểu nam
Enzym 5-alpha reductase lần đầu tiên được phát hiện ở tuyến tiền liệt, gây xúc tác để chuyển testosterone thành dihydrotestosterone và hormone này gắn với thụ thể androgen, phát động sự phát triển cơ quan sinh dục ngoài và tuyến tiền liệt. Gen chi phối enzym 5-alpha reductase nằm trên NST 5.
Gần đây, người ta đã phát hiện enzym 5-alpha reductase có ở da đầu và một số vùng da khác để thực hiện một phản ứng giống như ở tuyến tiền liệt. Các nhà khoa học cho rằng sự rối loạn hoạt động của enzym 5-alpha reductase trong các tế bào da có thể đã góp phần gây ra hói đầu kiểu nam, trứng cá hay chứng mọc lông nhiều.
U lành tuyến tiền liệt
Là loại u thường gặp nhất ở nam giới. Ở tuổi trưởng thành, tuyến tiền liệt nặng khoảng 20g. Với một số người, tuyến tiền liệt nhỏ đi nhưng đa số tuyến phì đại và trở thành u lành. Ở Việt Nam, đối với nam giới trên 50 tuổi tỷ lệ này là 50-60%, trên thế giới là 70-80%. Hai yếu tố quan trọng gây u lành tuyến tiền liệt là tuổi tác và testosterone.
Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của bệnh là rối loạn tiểu tiện. Mức độ rối loạn nặng hay nhẹ thể hiện qua 1 tháng theo dõi với những biểu hiện sau:
- Cảm giác vẫn còn nước tiểu sót lại trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.
- Phải đi tiểu lại trong khoảng thời gian chưa đến 2 giờ.
- Số lần không thể nhịn được tiểu.
- Số lần thấy tia nước tiểu yếu.
- Số lần phải rặn gắng sức mới tiểu được…
Nếu thường xuyên gặp phải một trong những triệu chứng trên, cần đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị. Có thể điều trị nội khoa u lành tuyến tiền liệt bằng cách sử dụng một trong các thuốc ức chế sản xuất testosteron, thuốc ức chế phát triển, thuốc ức chế thụ thể adrenergic có thể phối hợp với thuốc ức chế sản xuất testosteron. Trong những trường hợp u quá to (trên 60g) có phối hợp sỏi bàng quang, u bàng quang, túi thừa bàng quang, sỏi thận… thì cần phải điều trị ngoại khoa.
Ung thư tuyến tiền liệt
Là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai ở Mỹ. Tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi, hơn 75% gặp ở người trên 65 tuổi. Mặc dù bệnh chiếm tỷ lệ cao, nhưng đến nay người ta vẫn chưa rõ cơ địa nào khiến một số nam giới dễ mắc bệnh. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy tiền sử gia đình là yếu tố nguy cơ chính, có thể là nguyên nhân của khoảng 5-10% số ung thư tuyến tiền liệt.
Khi tuổi cao dần thì tuyến tiền liệt thường cũng to lên. Vì vậy, theo dõi sự phát triển của tuyến tiền liệt bằng cách khám qua trực tràng hàng năm là vấn đề rất cần thiết cho những người trên 40 tuổi.
Giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt không có triệu chứng gì, vì thế khi bệnh nhân đến khám thì tỷ lệ có di căn thường đã lên tới 40%. Tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm…
Suy chức năng tinh hoàn
Do tinh hoàn không bài tiết đủ testosteron hoặc tinh trùng hay cả hai. Khoảng 1/500 nam giới trưởng thành và thiếu niên bị bệnh này. Ngoài chức năng sản xuất tinh trùng, tinh hoàn còn bài tiết ra testosteron - có vai trò quan trọng trong sự phát triển và duy trì những đặc tính thể chất kiểu nam. Trong giai đoạn bào thai, phải có testosteron thì cơ quan sinh dục ngoài của nam mới thành hình được. Trong tuổi dậy thì, testosteron cần bảo đảm đủ để phát triển các đặc tính giới thứ phát như mọc râu, cơ bắp, vỡ giọng. Đến tuổi trưởng thành, testosteron giúp duy trì cơ bắp nở nang và sức mạnh thể chất, khối xương, sản xuất tinh trùng, ham muốn và khả năng tình dục. Các dấu hiệu và triệu chứng phụ thuộc vào thời điểm phát sinh: Trong giai đoạn phát triển của bào thai, tuổi dậy thì hay tuổi trưởng thành, và mỗi giai đoạn sẽ có những biểu hiện hoàn toàn khác nhau.
Ung thư tinh hoàn
Phát triển từ những tế bào của tinh hoàn, là bệnh lý gặp ở nam giới trẻ, độ tuổi từ 15-30 và đang có chiều hướng gia tăng. Những điều kiện thuận lợi để ung thư tinh hoàn phát triển là: Gia đình có tiền sử ung thư; Tinh hoàn không xuống bìu trong tuổi thiếu niên; Tinh hoàn bị chấn thương; Viêm tinh hoàn do quai bị sau tuổi dậy thì; Người mẹ đã được điều trị bằng hormone trước khi sinh. Giai đoạn đầu của ung thư tinh hoàn thường không có dấu hiệu gì đặc biệt, chỉ thấy tinh hoàn to và rắn khi sờ nắn, cũng có thể không đau hoặc hơi đau. Đôi khi có thêm cảm giác nằng nặng ở bìu, sốt và hơi đau ở vú. Nếu được phát hiện sớm thì đối với thể ung thư tinh hoàn thường gặp nhất là ung thư tuyến tinh (Seminoma), tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến gần 100%. Nếu không được điều trị sớm, các tế bào ung thư có thể lan theo hệ bạch huyết đến các hạch bạch huyết ở bụng, ngực, cổ và cuối cùng là phổi. Vì không có đường liên lạc trực tiếp về bạch huyết giữa 2 tinh hoàn, nên khó xảy ra di căn ung thư từ tinh hoàn bệnh sang tinh hoàn lành.
Cách đề phòng: Tập thói quen tự kiểm tra tinh hoàn ít nhất mỗi tháng 1 lần, nếu thấy có cục cứng, dù nhỏ cũng cần đến khám thầy thuốc chuyên khoa về các vấn đề tiết niệu và sinh dục. Mào tinh sưng ít thường không nguy hiểm, nhưng nếu có cục sưng cứng ở tinh hoàn thì cần đề phòng. Hầu hết những trường hợp sưng đều được làm sinh thiết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét